Srednjovjekovni dvorac kod Blagaja – mjesto uživanja humske gospode

U antičko vrijeme na prostoru Blagaja živjelo je ilirsko pleme Daorsi, koje je pružalo žestok otpor Rimljanima. Dolaskom Rimljana dolazi do izgradnje brojnih cesta i naselja. Tako se javlja i jedno naselje na prostoru Blagaja. Grad je dakle bio naseljen još u rimsko doba, iako se ne može sa sigurnošću tvrditi da je bio baš na istom mjestu kao današnji Blagaj. Aragonski kralj Alfonso V ga spominje u svojoj povelji 1454. godine, sa utvrdama. Bio je prijestolnica Zahumlja u X stoljeću i igrao važnu ulogu u historiji Huma (Hercegovine) i Zahumlja.

U današnjem Bišćem polju, u srednjem vijeku je postojao dvorac Bišće, koji se prvi put spominje 1220. godine. Na osnovu ostataka se vidi da je dvorac posjedovao sprat, kanalizaciju, a u blizini je pronađen i pozlaćeni prsten sa “graviranim konjem”, koji se nalazi u Muzeju Hercegovine u Mostaru. U doba bana Stjepana II Kotromanića (1322 – 1353) srednjovjekovna Bosna je proširena i na prostor primorja od Neretve do Cetine, te na kraju i na Humsku zemlju. Od tog vremena dvorac Bišće su posjećivali i bosanski vladari. U Bišću je 1382. godine svoju povelju Dubrovčanima izdao i bosanski kralj Tvrtko I Kotromanić. U dvorac su više puta navraćali i naredni bosanski kraljevi Dabiša, Ostoja i drugi istaknuti bosanski velikaši.

Samo ime Blagaj se prvi put spominje u ugovoru vojvode Sandalja Hranića sa Mlečanima od 1. novembra 1423. godine. Srednjovjekovni Blagaj je imao jajolik oblik a njegove ruševine se vide i danas iznad izvora Bune i današnjeg naselja. Uz grad su se nalazile četiri kule i mnogo puškarnica. Na sjevernoj strani se nalazio glavni ulaz u grad, utvrđen jakom kulom i sa malim predvorjem. Oko zidova grada se nalazio hodnik sa drvenom galerijom, a do hodnika se dolazilo pomoću kamenih stpenica.

U gradu je bio i dvor humske gospode sa dvije četrnje, riznicom i tamnicom. U gradu su ponajviše boravili gospodari humske zemlje Sandalj Hranić i njegov sinovac i nasljednik Stjepan Vukčić, herceg. Herceg Stjepan je u njemu živio sve do 1466. godine. U navedenom dvorcu je bio razvijen i kulturno – zabavni život. Postojala je i biblioteka i arhivska građa, a kao odani bogumil posjedovao je i brojnu bogumilsku literaturu. Poznata je bila i hercegova, muzička, glumačka i pozorišna grupa na dvoru, koja je nastupala tokom njegovih posjeta brojnim gradovima, a naročito Dubrovniku. Pretpostavlja se da su najveći artistički domet srednjovjekovne Bosne dostigli upravo muzičari hercega Stjepana. U njegovom testamentu od 5. juna 1466. godine spominju se i male ručne orgulje. One su bile jedan od najsloženijih muzičkih instrumenata, popularan na svim evropskim plemićkim dvorovima.